We zouden in onze tijd het einde
beleven van de 'grote verhalen', luidt een bekende opvatting van
hedendaagse Franse filosofen en hun navolgers. Met grote verhalen
bedoelt men dan de traditionele, geestelijke verbindingen tussen ons
allemaal, als lid van een samenleving. We zijn bezig die in ras tempo
te verliezen, zoals kerk en christendom, algemeen burgerlijk fatsoen,
en daaronder vallen dan weer grote vanzelfsprekendheden als respect
voor ouderdom, voor kinderen en gehandicapten, voor moederschap en
gezin: allemaal minder belangrijk geworden dan bezit, dan carrière.
Hoe dat in zijn werk gaat weten we. We
doen elkaar na, willen liever niet opvallen en nemen graag een
voorbeeld aan bekende mensen en machthebbers; mits die laatste hun
tijd verstaan en niet al te zeer tegen de heersende mode in gaan,
want dan krimpt die macht. Zo is er nogal wat afgelachen over 'gezin
als hoeksteen van de samenleving'. Collectieve spot is het begin van
het einde van een dergelijk 'groot verhaal'. Daarbij voegen zich dan
talloze onderzoeken die aantonen hoeveel ellende er juist in en door
gezinnen ontstaat.
Eerbiedwaardige instituties slijten op
den duur, net als het stevigste tapijt als men er maar lang genoeg op
loopt. Kerken leeg, ouderen niet zielig maar juist rijk en gesetteld,
vrouwen moeten zoveel mogelijk in het arbeidsproces terecht komen.
Veranderingen, is daar wat tegen?
Wat ik hier als verteller tegenin wil
brengen, is dat die afbreuk van 'grote verhalen' toch ook weer een
hervertelling betekent, van nieuwe grote verhalen. Want
we kunnen niet zonder. Luister in dit verband vooral naar onze
politici, die daarin als aartsvertellers het voortouw nemen. Zij
hebben groot belang bij wat ze mensen kunnen laten geloven. Daarom
vertellen zij, zich zeer bewust van de kracht van verhalen. Wie de
media volgt kan ze dagelijks horen: dat haast dwingend vertellen,
getuigend van grote nieuwe verhalen in de maak. Men noemt het
tegenwoordig 'framing'.
Een voorbeeld was natuurlijk gisteren
in dagblad Trouw minister Jet Bussemaker, die vindt dat het nou maar
eens afgelopen moet zijn met dat schuldgevoel van vrouwen tegenover
hun gezin, zodra ze een baan nemen in plaats van thuis te blijven.
'Laten ze zich liever schuldig voelen tegenover de staat, die immers
een groot deel van hun studie heeft betaald!' Ergo: schuldgevoel is
prima, maar dan liever wel als instrument binnen een ander, nieuwer
verhaal dan waar de meeste vrouwen nog altijd in zijn opgegroeid, en
waar ze waarschijnlijk het dichtst bij zijn met hun hart: een veilige
plek voor kinderen. Het schuldgevoel (juist de grootste last) mogen
ze meenemen, graag zelfs, maar in een nieuw 'frame'.
Vooralsnog is dat een wat vreemd
klinkend, nieuw groot verhaal over en voor vrouwen. Het roept dan ook
veel reacties op. Volgens vertellers als deze minister hóren vrouwen
in het arbeidsproces, ze verheft die visie door haar woordkeus tot
fatsoensnorm. En daaruit volgt dat gezinszorg geen deel is van het
'arbeidsproces'. Huisvrouwen moeten zich schuldig voelen tegenover de
staat die hun studie en daarmee hun emancipatie bekostigt.
Schuld en schaamte zijn in elke cultuur
en samenleving machtige instrumenten om mensen in de pas te laten
lopen met het algemeen goed of nut zoals dat door de machthebbers
gezien wordt. Gelukkig hebben we allemaal het recht om mee te
vertellen, verhalen te herschrijven. Zo zou ik willen mee vertellen
dat vrouwen natuurlijk alle recht hebben op een baan, op betaald
werk. In mijn verhaal zou de opvatting hersteld worden dat het
daarbij dan wel zoveel mogelijk gaat om passend werk. En dat
de keuzevrijheid van vrouwen daarbij geen nodeloos geweld wordt
aangedaan door 'framing': een suggestief, vertellend aansturen op
fatsoen, vanzelfsprekendheid en schuldgevoel. De keuze voor elkaar
én het gezin, zowel voor man als vrouw, blijft in mijn verhaal
primair. De kost verdienen zou nooit ten koste mogen gaan van die
bestaansbasis. Daar hoort niemand zich schuldig over te moeten
voelen. Zeker niet tegenover 'big brother' de staat!
Tevens hoort bij mijn verhaal de keuze
van steeds meer 'postmoderne' mannen om een deel van de gezinstaken
op zich te nemen ook als dat binnenwerk betekent, en ze daarvoor een
deel van hun eigen maatschappelijk functioneren op moeten geven. Ook
zij liefst zónder schuldgevoel over verlies van hun mannelijke
positie als kostwinner, en de schaamte voorbij
moeder bij je graf
voel ik mij onbeholpen
hier zijn wat bloemen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten